درگیری بین ارمنستان و آذربایجان بر سر مسئله قره‌باغ و تحریم کالاهای ترکیه از سوی ارمنستان در پی آن، فرصت تاریخی و مسیر جدیدی را در راستای افزایش مبادلات اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و ارمنستان فراهم کرده است. در گفت‌وگویی با هرویک یاریجانیان، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان، به واکاوی فرصت‌ها و موانع پیش‌روی روابط اقتصادی ایران و ارمنستان پرداخته‌ایم.
براساس خبرهای منتشر شده درباره تأمین کالای مورد نیاز ارمنستان از ایران، شرکت‌های ایرانی قرار است در چه زمینه‌هایی به صادرات اقلام مورد نیاز بپردازند؟
در جریان جنگ ۴۴روزه قره‌باغ، با توجه به اینکه کشور ترکیه از دولت آذربایجان حمایت کرد، ارمنستان تصمیم گرفت ورود کالا از ترکیه را ممنوع کند. این کالاها نیز در حدود ۲هزارو۲۵۰ قلم است؛ بنابراین طی مذاکراتی که مقامات ارشد و بخش‌های خصوصی کشور ارمنستان با یکدیگر داشتند، به این نتیجه رسیدند ایران بهترین گزینه برای تأمین اقلام مورد نیاز است. در حال حاضر نیز این امر با سفر وزیر اقتصاد ارمنستان به کشورمان، در حال تحقق است تا افزایش سطح ارتباطات اقتصادی نمود بیشتری یابد. به همین دلیل، ما انتظار داریم در ماه‌های آینده حجم صادرات ایران به ارمنستان، روند رو به رشدی را به خودش بگیرد.
اغلب اقلام صادراتی کشورمان به ارمنستان در حوزه کالاهای عمومی همچون مواد اولیه کارخانجات، صنایع نساجی، پلیمری و فولاد خواهد بود، محصولاتی که تا پیش از این توسط کشورهای دیگر برای کارخانه‌های ارمنستان تأمین می‌شد، اما اکنون مبدأ آن به ایران تغییر کرده است. البته این اقلام، به مقدار کمی محصولات ساخته شده و بیشتر به صورت مواد اولیه و تجهیزات کارخانه‌ای خواهد بود که بناست تأمین آن در مرحله جدید همکاری‌های اقتصادی محقق شود.
چه اقدام‌های تسهیل‌کننده‌ای برای حضور فعال شرکت‌ها و تاجران ایرانی در بازار ارمنستان گرفته‌شده است؟
با توجه به اینکه کل اقدام‌ها و تبادلات تجارت ایران به دو بخش دولتی و خصوصی تقسیم می‌شود، به همین دلیل باید گفت تجارت دولتی ایران با ارمنستان بیشتر در قالب تبادل انرژی است. بدین‌صورت ما با فروش گاز به ارمنستان، از آن‌ها برق تهاتر می‌کنیم؛ اما در زمینه بخش خصوصی، اگر بتوانیم اقداماتی را در راستای تسهیل قوانین یا در نظر گرفتن تعرفه‌های ترجیحی انجام دهیم، شرایط گسترش روابط اقتصادی فراهم می‌شود. به هر حال ارمنستان درگیر مناقشه قره‌باغ بوده و در آن شکست‌خورده است؛ بنابراین در حال حاضر در یکی بدترین موقعیت‌های تاریخی خودش قرار دارد. شاید بهتر باشد جمهوری اسلامی ایران به عنوان مقتدرترین قدرت منطقه‌ای و حتی غرب آسیا، مجموعه پیشنهادهایی را برای ارمنستان در نظر بگیرد تا زمینه دسترسی آن‌ها هم به بازار ایران فراهم باشد. به طور مثال می‌توان تعرفه‌های ترجیحی را برای برخی کالاهایی وارداتی از ارمنستان در نظر گرفت تا در چنین بزنگاه تاریخی نیز این موضوع در ذهن کشور ارمنستان ثبت شود که ما در بدترین شرایط کمکش کردیم که در بازارهای کشورمان حضور داشته باشد؛ زیرا شرایط این کشور، شرایط بسیار ناپایدار و جنگ‌زده‌ای است و نیاز دارد تا در حد توان و ظرفیت خودش صادرات داشته باشد و چرخ اقتصادش منهدم نشود. ایران به عنوان مقتدرترین دولت منطقه می‌تواند برای خروج از این شرایط به ارمنستان کمک کند و پس از بازگشت شرایط به حالت عادی، درباره قوانین تجدیدنظر داشته باشد. در واقع اهمیت و ضرورت این اقدام از سوی دولتمردان کشورمان از این جهت است که شاید برای جمهوری‌اسلامی ایران این بهترین موقعیت باشد تا برای همیشه دست رقبای منطقه‌ای خود را از اتحادیه کشورهای مستقل همسو (C.I.S) به ویژه ارمنستان قطع کند.
مزیت‌های گسترش ارتباطات دوستانه و اقتصادی با ارمنستان و حضور فعال در بازار آن برای جمهوری اسلامی ایران چیست؟
با توجه به اینکه ایران ۱۵ همسایه در اطراف مرزهای خود دارد، اما بیشترین حجم صادراتش به کشور ارمنستان است. با در نظر گرفتن این موضوع که جمعیت ارمنستان ۳ میلیون نفر است و ایران درصد مشخصی صادرات به این کشور دارد؛ بنابراین باید گفت هیچ کشوری به اندازه ارمنستان حجم صادرات نفری برای ایران ندارد. در واقع ارمنستان براساس جمعیتش، بیشترین واردات خود را از ایران دارد. از سمتی هم ارتباطات دوستانه ارمنستان با ایران قدمت بالایی دارد، به گونه‌ای که تا به حال در هیچ مجمع جهانی علیه ایران رأی منفی نداده و همیشه ثابت کرده است به عنوان یک کشور دوست و قابل‌اعتماد در کنار ما قرار دارد. موضوع دیگر در مزیت ارتقای روابط با ارمنستان، این است که ارمنستان جزو معدود کشورهایی در دنیاست که جمعیت ارمنی‌هایی خارج از این کشور، چهار برابر جمعیت ساکن در مرزهای داخلی آن است. در واقع جمعیت ۱۲میلیونی ارامنه‌ای که بیرون از مرزهای این کشور و در مناطق مختلف دنیا زندگی می‌کنند، ظرفیت بزرگی برای ایران محسوب می‌شود.
حجم کنونی صادرات ایران به ارمنستان چه میزان است و اینکه نهادهای متولی در برنامه‌ریزی‌های مختلف خودشان چه چشم‌اندازی را برای آن در نظر گرفته‌اند؟
حجم صادرات ما به ارمنستان در بدترین شرایط، به میزان ۲۵۰ میلیون دلار و در بهترین حالت رقمی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰میلیون دلار بوده است،اما اگر به صورت منسجم و برنامه‌ریزی شده و با قوانین مانا به موضوع تبادلات و روابط اقتصادی با ارمنستان نگاه کنیم، این اطمینان را داریم که به زودی و به راحتی مرز صادرات یک‌میلیارد دلاری را پشت سر بگذاریم و وارد کانال ۲میلیارد دلار شویم. علاوه بر آن، نباید فراموش کرد ارمنستان تنها کشوری است که با ما در پیمان اقتصادی اوراسیا حضور دارد و این کشور نخستین مرز خاکی ما با پیمان اوراسیا محسوب می‌شود. همچنین ارمنستان با کشور گرجستان نیز هم‌مرز است و ما می‌توانیم از طریق گرجستان امکان دستیابی به دریای سیاه را داشته باشیم. بدین‌ترتیب اگر کالاهای ما در ارمنستان شناخته و روی تبلیغات و بازاریابی آن کار شود، امکان تسری این موضوع به بازار گرجستان و سپس انتقال به جنوب اروپا از طریق آن به راحتی میسر خواهد بود. کالاهای ما به راحتی امکان نفوذ و وارد شدن به اروپای‌شرقی و کشورهای جنوب آن همچون یونان را دارند؛ بنابراین ما باید از ظرفیت روابط اقتصادی با ارمنستان برای بهره‌برداری بلندمدت استفاده کنیم.
وضعیت تبادل نفت و گاز بین ایران و ارمنستان چگونه خواهد بود؟ آیا تدبیری برای جایگزینی انرژی ایران به جای کشور ترکیه توسط مسئولان صورت گرفته است یا نه؟
حوزه انرژی در کشور ایران، در حیطه اختیارات و تصمیم‌های دولت است، اما همین موضوع در داخل کشور ارمنستان بر عهده بخش خصوصی است؛ بنابراین به‌روزرسانی و هماهنگی این موضوع بین دو کشور کمی سخت به نظر می‌رسد، زیرا به هر حال بخش‌های دولتی ملاحظات و مناسبات خاص خودشان را دارند. نخستین چیزی که بالاترین اهمیت را برای کشورها دارد، سود و منافع حداکثری است، به همین دلیل در بحث فروش انرژی به‌خصوص موضوع سوخت، قیمت آن تعیین‌کننده خواهد بود. در حال حاضر، کشور روسیه در زمینه انتقال اقلام نفتی به ارمنستان از ما موفق‌تر عمل کرده است. در واقع روسیه در صادرات بنزین، نفت و گازوئیل به ارمنستان و نقش‌آفرینی فعال در آن به دلیل پایین بودن قیمت‌ها موفق بوده است. اگر ما روی قیمت‌ها تجدیدنظر داشته باشیم و آن را رقابتی کنیم، پیش‌بینی می‌شود حجم صادرات انرژی ایران به ارمنستان گسترش زیادی بیابد.
چه موانعی بر سر راه ارتباطات تجاری میان ایران و ارمنستان و رونق آن وجود دارد؟
اگر ما سرمایه‌گذاری مشترک با ارمنستان داشته باشیم و کشور ثالثی هم به عنوان سرمایه‌گذار ورود کند تا از طریق آن جاده‌های مرزی ایران تا ارمنستان را سروسامان دهیم، در آن صورت انتقال کالاها و محصولات کشورمان به ارمنستان سرعت بیشتری خواهد گرفت. سرعت و قیمت، جزو مهم‌ترین عوامل موفقیت تجارت بین‌الملل محسوب می‌شود؛ بنابراین هر چه سرعت انتقال‌ها بالاتر برود قطعاً قیمت تمام‌شده کالاهای ما نیز پایین‌تر خواهد آمد. اگر ما جاده‌ها را ارتقا ببخشیم و راه‌اندازی راه‌آهن هم که در حال حاضر بحث آن مطرح است، عملیاتی شود، مشکل خاصی در اینکه مناسبات دو کشور آهنگ سریع‌تری به خودش بگیرد، وجود نخواهد داشت.
با این تفاسیر، آیا عملکرد ایران متناسب با نیاز بازارهای کشور ارمنستان بوده است؟
بازار ارمنستان در سال‌های پس از فروپاشی شوروی، در اختیار ایران قرار گرفته بود که آن زمان رقبای منطقه‌ای هم حرفی برای گفتن نداشتند؛ اما بعدها و به ویژه در حال حاضر با اقدام‌های ترامپ و تحریم‌های ظالمانه عملاً عملکرد ما در بازارهای بین‌المللی مختل گردید. البته همین موضوع موجب شد تا تولیدات بخش خصوصی و حتی بخش دولتی کشورمان در این سال‌ها، رنگ و بوی جدیدی به خود بگیرد، به طوری که امروز برخی کالاهای ما به کالاهای درجه‌یک اروپایی تنه می‌زند. این سخن اغراق‌آمیز نیست، زیرا کالاهای ما از نظر کیفیت و دیگر عوامل، امکان دستیابی به بازارهای بین‌المللی کاملاً برایشان قابل‌تصور است. در واقع چه از نظر موادغذایی ارگانیک و چه از نظر کالاهای صنعتی، سرمایه‌ای و غیرسرمایه‌ای، ما چنین ظرفیت‌هایی را داریم. از سمتی هم علت اینکه امکان حضور در بازارهای بین‌المللی وجود ندارد، به دلایل مختلفی همچون سیستم بانکی کشور برمی‌گردد که نتوانسته با بهره‌گیری از بانک‌های بین‌المللی در بازارهای جهانی حضور داشته باشد. اگر مسئله بانکی تجار و تولیدکنندگان کشورمان حل شود، آن روز را می‌توان به صدا درآمدن زنگ خطر برای کشورهایی دانست که سهم ما را در بازارهای مختلف گرفته‌اند. در واقع کالاهایی که در کشور در حال تولید هستند، با درصد قابل قبولی امکان بین‌المللی و نشان جهانی یافتن را در خودشان دارند. قطعاً تحقق چنین امری به اراده دولت و مقاومت و فعالیت مؤثر بخش خصوصی برمی‌گردد.
انتهای پیام/
نظر شما